Büyük Orta Doğu Projesi

ABD’nin son dönemde ortaya atmış olduğu Büyük Orta Doğu (BOD) kavramı uluslararası alandaki güncel tartışmaların başlıca gündem maddelerinden birini oluşturmaktadır. Geniş yankı bulan bu projenin niteliği, son günlerde çeşitli platformlarda ve medyada yoğun bir şekilde işlenmektedir. Büyük Orta Doğu kavramının coğrafi sınırlarının tanımı henüz netlik kazanmamış olmakla birlikte, ABD yetkililerince yapılan açıklamalar bu konuda ipuçları vermektedir. Buna göre, Büyük Orta Doğu coğrafyasının Akdeniz’den Afganistan ve muhtemelen Pakistan’a kadar uzanan bir alanı kapsamasının öngörüldüğü anlaşılmaktadır. BOD, bu coğrafyada yer alan ülkelere yönelik siyasi, hukuki, bilgi/eğitim, ekonomi, sosyal ve güvenlik boyutlarını içeren kapsamlı bir dönüşüm stratejisi olup, bu alanlarda uzun vadeli bir transformasyon hedeflemektedir. ABD’nin, içi henüz doldurulmaya başlanan ve 40 yıla varabilecek uzun vadeli bir perspektife sahip bu girişimini önümüzdeki dönemde çeşitli programlarla geliştirmeyi ve bir politikaya dönüştürmeyi hedeflediği görülmektedir. BOD Projesi bölgede özgürlük, demokrasi, bilgi ve kadının toplum içindeki yetkinliği alanlarında mevcut olan açığı kapatmaya yönelik bir reform ihtiyacının bulunduğuna dair inanç üzerine kurulmuş olup, bu sayede uluslararası terör ve kitle imha silahlarının yayılması gibi sorunların ortadan kaldırılması da hedeflenmektedir. Türkiye, yakın tarihi ve kültürel bağlara sahip olduğu bu bölgenin demokratik bir ortamda daha yüksek bir refah düzeyine, barış ve istikrara kavuşmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Türkiye, bölge ülkeleriyle gerek ikili düzeyde, gerek İKÖ gibi çok taraflı forumlarda yaptığı temaslarda daha hür, katılımcı, demokratik yapılar ile hukukun üstünlüğüne, insan haklarına ve kadın-erkek eşitliğine dayanan, kaynakların verimli kullanılmasını ve şeffaflığı sağlayacak iyi yönetişim ilkelerini gözeten uygulamaların bölgede hayata geçirilmesi gerektiğini ortaya koyagelmiştir. Bunlar, Türkiye’nin Orta Doğu vizyonunun temel ögelerini oluşturmaktadır. Bu vizyonumuz ahiren, Başbakanımızın ABD ziyareti sırasında Harvard Üniversitesi’nde yaptıkları “Orta Doğu’da Demokrasi, Avrupa’da Çoğulculuk: Türk Görüşü” konulu konuşmada ve Dışişleri Bakanımız tarafından İslam Konferansı Örgütü’nün Tahran’da yapılan Dışişleri Bakanları toplantısında yinelenmiştir. Orta Doğu’da ve genelde İslam dünyasında demokratikleşme konusunda gözardı edilemeyecek bir talep mevcuttur. Bölgedeki bu demokrasi talebinin bir siyasi iradeye ve somut bir dönüşüm sürecine dönüşmesine uluslararası toplumun da yardımcı olması gerekmektedir. Genel hedefleri bakımından BOD Projesi Türkiye’nin bölge için arzuladığı değişim süreciyle örtüşmektedir. Büyük Orta Doğu olarak adlandırılan coğrafyanın bizim de paylaştığımız çağdaş ve evrensel değerler doğrultusunda dönüştürülmesi ve refah ile beşeri kalkınma düzeyinin geliştirilmesi, ülkemizin de paylaştığı hedeflerdir. Ancak, bu hedeflere ulaşılmasında, ilgili bölge ülkelerinin projeye gönüllü ve aktif katılımı ile projeyi sahiplenmeleri, diğer bir deyişle, projenin asli ortakları olmaları, kilit öneme haizdir. BOD Projesi’nin başarısı, bölge ülkeleriyle danışılarak ve her bir ülkenin kendi iç dinamikleri ve sosyal gelişme düzeyi dikkate alınarak geliştirilmesine bağlı olacaktır. Reform arzusu herşeyden önce içerden gelmelidir. Bu sürece Avrupalı kimliği ve BOD ülkeleriyle mevcut tarihi, kültürel, dostluk ve kardeşlik ilişkileri olan Türkiye, BOD coğrafyasının periferisinde bir ülke olarak, özgün katkılarda bulunabilecek konum ve birikime sahiptir.